Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ankara 2. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Ankara, Türkiye, 6 - 08 Mart 2020, ss.37-44
Sivil
mimari içerisinde konutlar, her zaman merak edilen ve araştırılan konular
arasında yer almaktadır. İnsanlık tarihi kadar geçmişe sahip olan konut
tarihinin oluşumu, gelişimi ve dönüşümünün, içinde bulunduğu dönemdeki her
türlü faktörden etkilendiğini söylemek mümkündür. Konut tipolojilerinde yaşanan
değişimler incelendiğinde, gerçekleşen her değişimin insanlık tarihindeki bir
değişime de denk geldiği anlaşılmaktadır. Türkiye’de konutun değişim yaşadığı dönemlerden
biri Cumhuriyet’in kurulmasıdır ve bu etki önemli bir dönüm noktası
sayılmaktadır. Her geçen gün sayıları azalan bu dönem yapılarının araştırılmasının,
tespit ve analizlerinin yapılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
Cumhuriyetin ilanı ile değişen rejimin birçok farklı
alanda da değişim ihtiyacı getirmesi doğal bir sonuçtur. Mimarlık da bundan
payını almış ve süreç içerisinde kendi ‘Milli Mimari’sinin oluşması için
adımlar atılmıştır. Yeni anlayış ile modernleşme çabaları da her kesim tarafından
hissedilir düzeye gelmiştir. Erken Cumhuriyet Dönemi’nin hedeflerinden biri olan
‘modernleşme’ hareketleri ile, genellikle kamu yapılarındaki değişimlerden
bahsedilmekte, ancak sivil mimaride de değişim yaşanmaktadır. Yalnızca
cephelerde değil, iç mekanda da ‘ev’ kavramanın tamamen değiştiği
görülmektedir. Bu değişimlerden ‘Kübik Mimari’ fikrinin etkilediği ilk
apartmanlar İstanbul’da 1930’lu yıllarda inşa edilmeye başlanmıştır. Kübik
apartmanlarda özellikle yuvarlak köşeli tasarlanmış olan yapılar, konut
üretimindeki modernleşmenin simgeleri haline gelmiştir. Dönemine göre taşra
sayılabilecek kentlerde kübik yapı örneklerinin uygulanması ise 1940’lardan
sonra olmuştur.
Karabük,
‘Cumhuriyet Kenti’ olarak anılan ve Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Karabük
Demir-Çelik Fabrikası’nın temellerinin atılmasıyla kurulmuş bir şehirdir. Bu
bağlamda dönemin tüm ‘modernleşme’ hareketlerinin gözlemlenebildiği, rasyonel
ve işlevsel yapılara sahip yeni bir sanayi kenti olarak karşımıza çıkmaktadır.
‘Ev’ kavramının yalın haliyle bile modernin ve modernleşmenin karşılığı olarak
kullanıldığı bu dönemde, Karabük’te de kübik mimari anlayışından etkilenen
apartman örnekleri bulunmaktadır. Bu dönemin etkilerinin yalnızca Merkez ilçede
değil, Safranbolu ilçesinde yer alan konut yapılarında da ortaya çıktığı görülmektedir.
Erken
Cumhuriyet Dönemi etkisiyle uygulanan dairesel cepheler, Karabük’te cephelerin
dairesel olarak tasarlandığı ya da balkon çıkmalarının dairesel yapılarak
benzer görsel etkinin verildiği yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu
çalışmada, Karabük ilinin Merkez ve Safranbolu ilçelerinde bulunan, Kübik
Mimari örnekleri olan dairesel cepheli yapılar tespit edilecektir. Bu örnekler
konut işlevine sahip olanlar, işlev değişikliğine uğramış olanlar ve günümüze
hiç ulaşamamış olanlar olarak üç ayrı kategoride incelenecektir.
Anahtar Kelimeler:
Erken
Cumhuriyet Dönemi, Konut, Kübik Mimari
In civil
architecture, housing is among the topics that are always curious and
researched. It is possible to say that the formation, development and
transformation of the history of housing, which has a history as much as human
history, are affected by all kinds of factors in its period. When the changes
in the housing typologies are analyzed, it is understood that every change that
takes place also corresponds to a change in the history of humanity. One of the
changing eras of housing is the establishment of Republic and this effect is
considered an important turning point. It is thought that it is important to
investigate, determine and analyze the structures of this period, the number of
which is decreasing day by day.
It is a natural
result that the regime that has changed with the declaration of the Republic
has brought a need for change in many different fields. Architecture has taken
its share from this and steps have been taken to create its own ‘National
Architecture’ in the process. With the new understanding, modernization efforts
have become noticeable by every segment. ‘Modernization’ movements, which are
one of the goals of the Early Republican Period, generally mention about
changes in public buildings, but the is also a change in civil architecture
too. It is seen that the concept of ‘house’ has changed completely not only on
facades but also in the interior design. The first apartment buildings, which
were influenced by the ‘Cubic Architecture’, started to be built in Istanbul in
the 1930s. The buildings designed especially with rounded corners in the cubic
apartments have become the symbols of the modernization of the housing
production. The implementation of the cubic building samples in the provincial
was after 1940s.
Karabük is a city known as ‘The City of the Republic’ and was established in the Early Republican Period by laying the foundations of the Karabük Iron-Steel Factory. In this context, it emerges as a new industrial city with rational and functional structures where all the ‘modernization’ movements of the period can be observed. In this period, where the concept of ‘house’ was used as a counterpart of modernity and modernization, examples of apartments that are influenced by the cubic architecture concept are also existed in Karabük. It is seen that the effects of this period occurred not only in the Central district, but also in the residential buildings in Safranbolu district. In Karabük, circular facades, which were applied under the influence of the Early Republican Period, are the structures where the facades are designed circularly or where the balconies are made circular for making the similar visual effect. In this study, examples of circular facade structures with cubic architecture, located in the Central and Safranbolu districts of Karabük province, will be identified. These examples will be examined in three different categories: those with a housing function, those with a changed function and those that have never reached the present day.
Keywords: Early Republican Period, Housing, Cubic Architecture